CHANGES

Cultural Heritage and Archaeology for assessing Natural, Geological, Environmental and Social events in the face of climate change

W ostatnich dekadach wielu decydentów i naukowców podkreślało, że obecna, spowodowana przez człowieka zmiana klimatu będzie stanowić poważne wyzwanie dla ludzkości na całym świecie. Zjawiska takie jak globalne ocieplenie, podnoszenie się poziomu mórz czy zmiany w globalnej cyrkulacji atmosferycznej doprowadzą w wielu regionach do coraz gwałtowniejszych zjawisk pogodowych, co z kolei przełoży się na niedobory żywności, masowe migracje i nasilenie konfliktów. Dyskusja jest bardzo żywa w skali globalnej, jednak na szczególną wagę zyskuje w perspektywie europejskiej i śródziemnomorskiej. Region Morza Śródziemnego wyróżnia się bowiem skrajną różnorodnością zarówno społeczności ludzkich, jak i środowiskowych, a flora i fauna mają złożone pochodzenie biogeograficzne. Historia antropogenicznych przekształceń biocenoz i ekosystemów tworzy długą trajektorię ekologiczną, której skutkiem jest mozaika krajobrazów kulturowych oraz złożony rozmieszczenie gatunków. Choć pierwsze ślady ludzkiego wpływu na krajobraz datuje się na ok. 50 000 lat BP, to właśnie udomowienie roślin i zwierząt około 10 000 lat BP wyznaczyło kluczowy moment holocenu, wprowadzając całą sekwencję praktyk użytkowania ziemi, których ślady dostrzegamy do dziś.

Celem programu CHANGES jest stworzenie nowej infrastruktury, która połączy szerokie grono instytucji badawczych analizujących globalne zmiany w regionie śródziemnomorskim. Projekt zmierza do wypracowania protokółów naukowych pozwalających badać dawne zmiany gospodarcze, społeczne, kulturowe i ekologiczne za pomocą technik wytwarzania klimatycznych, środowiskowych i archeodemograficznych „proxy”. Ponadto CHANGES poszukuje innowacyjnych metod, które pozwolą przezwyciężyć trudności w badaniu zależności pomiędzy zmianami klimatu a transformacjami społecznymi, wynikające z faktu, że kultura analizowana jest najczęściej jakościowo, natomiast klimat i środowisko – ilościowo.

W ostatnim dziesięcioleciu coraz więcej projektów międzysektorowych skupionych na badaniach dawnych zmian klimatu i środowiska oraz reakcji ludzkich wykorzystuje potencjał „Big Data” w archeologii. Łączone są bazy danych dotyczące pokrycia terenu, obrazowania satelitarnego, botaniki, zoologii, genetyki oraz ogólne modele cyrkulacji atmosferycznej (GCM), które nakłada się na siebie, aby analizować długoterminowe, wielkoskalowe trendy w różnych zestawach danych. Uważamy, że ten kierunek badań jest nadzwyczaj obiecujący, jednak nie rozwiano jeszcze jednego kluczowego problemu: jak mapować zmiany kulturowe i korelować je z innymi potencjalnymi formami i źródłami zmian? CHANGES stawia sobie za zadanie przeanalizowanie tych pytań, koncentrując się na różnych potrzebach badawczych, popularyzacyjnych, szkoleniowych i standaryzacyjnych.

Dobór partnerów i partnerów stowarzyszonych opiera się na idealnym dopasowaniu i integracji ich protokołów, metodyk, zainteresowań oraz kompetencji, które obejmują pełne spektrum faz badawczych – od zbierania danych po ich analizę i upowszechnianie. Wiele ze współprac przetestowano już w ramach poprzednich projektów realizowanych w krajach europejskich i pozaeuropejskich (m.in. we Włoszech, Francji, Albanii, Polsce, na Cyprze, w Bułgarii, Egipcie, Libii, Czarnogórze itd.).

O multidyscyplinarnym charakterze sieci świadczy udział uznanych ośrodków badawczych (CAT, The Cyprus Institute, ACSE, ISPRA), instytucji publicznych (MIBACT/ICA i CNR-ITABC), agencji medialnych (Neos – Stowarzyszenie Dziennikarzy Podróży) oraz firm prywatnych (Ud’Anet Srl, MP&T Engineering, BeGeCo GeoPlan Company i Pegaso Srl). Ten złożony zestaw instytucji zapewnia zarówno najwyższy poziom badań naukowych, jak i praktyczne kształcenie zawodowe.